กลับมาอีกครั้งสำหรับคอลัมน์ “ศัพท์น่ารู้” โดยทีมงาน thumbsup ทุกวันนี้เวลาเราพูดถึงธุรกิจยุคใหม่ที่มีอินเทอร์เน็ตเข้าไปเกี่ยวข้อง เราเห็นหลายคนยังใช้คำๆ หนึ่งซ้ำซ้อนกันอยู่ นั่นคือคำว่า “Social Network” และ “Social Media” แต่ที่จริงแล้ว คำ 2 คำนี้มีความแตกต่างกันในแง่การใช้งานอยู่เล็กน้อย คือคำหนึ่งใช้เรียกในเชิงคอนเซ็ปต์ อีกคำหนึ่งใช้เรียกภาพรวมของตัวบริการ เลยเอามาเปรียบเทียบให้ดูกันเล่นๆ
วิกิพีเดียนภาษาอังกฤษได้ระบุว่า Social network เป็นคำที่ใช้เรียกคอนเซ็ปต์ “โครงสร้างทางสังคม” แบบหนึ่งที่เกิดจากการรวมตัวกันของคน ซึ่งเขาและเธอจะเชื่อมต่อถึงกันด้วยหลายๆ ปัจจัย เช่น เป็นเพื่อนกัน, เป็นเครือญาติกัน, มีความสนใจที่เหมือนกัน, มีความเชื่อที่เหมือนกัน, ตลอดจนรวมตัวกันเพื่อแลกเปลี่ยนความรู้ ความคิด หรือประสบการณ์
เวลาเราใช้คำว่า Social Network มันจึงหมายถึงการพูดถึงตัวโครงสร้างความสัมพันธ์ในแบบ Social หรือพูดกันในเชิงวิชาการที่เรียกว่า ทฤษฎีเครือข่าย (Network theory) คือใน Social Network หนึ่งๆ มันจะประกอบไปด้วย Nodes และ Ties?โดย Nodes จะเป็นเหมือนกับคนๆ หนึ่ง หรือตัวละครคนหนึ่งที่อยู่ในเครือข่าย ส่วน Ties จะเป็น “ความสัมพันธ์” ระหว่างคนหรือตัวละครในเครือข่ายนั้นๆ
ถ้าเราลองวาดกราฟความสัมพันธ์ของคนในเครือข่ายออกมาก็จะเห็นว่ามันซับซ้อนมากๆ และยิ่งเราดูๆ ไปก็จะพบว่ามันมีรูปแบบของ Ties หลายแบบระหว่าง Nodes ต่างๆ โดยตัวเลขที่ได้ทำการวิจัยมาแล้วระบุว่า Social Network มีอยู่หลายระดับ จากระดับครอบครัว ระดับองค์กร ระดับประเทศ จนถึงระดับโลก และการที่คนสัมพันธ์กันในรูปแบบเครือข่ายนี้เองที่ส่งผลต่อวิถีชีวิตของคนในหลายๆ ทิศทาง อย่างรูปข้างล่างนี้ เป็นกราฟที่มาจาก LinkedIn Social Media ของคนทำงานชื่อดัง เราลองนึกดูว่า สีน้ำเงินคือเพื่อนที่ทำงานของเราในประเทศไทย ส่วนสีเขียวคือเพื่อนที่ทำงานในต่างประเทศ และสีส้มเป็นเพื่อนต่างวงการ ก็จะทำให้เราเห็นว่าเรามี Nodes จำนวนมาก แต่ว่า Ties ของเราแบ่งออกเป็น 3 แบบแบ่งไปตามพื้นที่ที่เพื่อนร่วมงานของเราอยู่ เป็นต้น ซึ่งอันนี้คุณลองทำได้เลยจากการเข้าไปที่ LinkedIn Map
โดยรวมแล้ว Social Network หนึ่งๆ การพูดถึงความสัมพันธ์ในเชิงคอนเซ็ปต์ มันคือแผนที่ที่ระบุว่า Nodes แต่ละ Nodes มีความสัมพันธ์กันอย่างไร เช่น คนที่เป็นเพื่อนกัน โดยคนที่สัมพันธ์กันใน Social Network ก็จะถูกเรียกว่าเป็น Social contacts ของกันและกัน นอกจากนี้เมื่อพูดกันไปลึกๆ แล้วยังมีเรื่องที่ว่าเมื่อเราเข้าไปอยู่ใน Social Network แล้ว เราแต่ละคนมี Social capital กันแค่ไหนอย่างไรอีกด้วย
ส่วนคำว่า Social Media นั้นง่ายมากครับ มันหมายถึงการใช้บริการ web-based และเทคโนโลยีทางด้าน mobile ในการเพิ่มประสิทธิภาพในการสื่อสารไปสู่การปฎิสัมพันธ์โต้ตอบกันมากขึ้น? นักวิชาการอย่าง Andreas Kaplan และ Michael Haenlein ได้นิยาม Social Media ว่า “กลุ่มของแอพพลิเคชั่นบนอินเทอร์เน็ตที่สร้างบนระบบความคิดอันเป็นรากฐานของสังคม และทางเทคโนโลยี ด้วยแนวความคิดของ Web 2.0 และเปิดให้คนแลกเปลี่ยนเนื้อหาที่เกิดจากผู้ใช้” ความหมายของมันจึงเป็นการพูดถึงบริการต่างๆ ที่มีอยู่ในตลาดอยู่แล้ว เช่น Facebook, Twitter, Google+, LinkedIn ฯลฯ คล้ายๆ กับรูปแรกที่เราโชว์ด้านบน